Oś Saska

Oś Saska - barokowe założenie urbanistyczne Warszawy związane z budową Pałacu Saskiego, rezydencji królewskiej Augusta II Sasa.

Oś ciągnie się od Krakowskiego Przedmieścia do placu Za Żelazną Bramą przez Ogród Saski a jej długość wynosi ok. 1650 metrów. Centralnym punktem założenia urbanistycznego był Pałac Saski, plac Żelaznej Bramy oraz koszary Mirowskie. Między Krakowskim Przedmieściem a Pałacem Saskim powstał ogromny dziedziniec, który od strony północnej, wschodniej i południowej otoczono murem z bramami wjazdowymi z każdej strony.

Kształtowanie założenia architektonicznego Osi Saskiej trwało od 1713 r. do śmierci Augusta II. Ostatecznie zostało ukończone przez Augusta III do połowy XVIII wieku.

Obszar przeznaczony pod realizację założeń Osi Saskiej wypełniony był przed 1713 r. budowlami o niewielkiej wartości architektonicznej. Po wyburzeniu zabudowy uzyskano 17-hektarowy teren na którym urządzono park udostępniony ludności Warszawy w 1727 r. W latach 1839 - 1842 dokonano przebudowy Pałacu Saskiego w stylu klasycystycznym, rozbierając część środkową pałacu i dodając w tym miejscu kolumnadę według projektu architekta Adama Idźkowskiego.

2 listopada 1925 pod arkadami kolumnady Pałacu Saskiego powstał Grób Nieznanego Żołnierza.

Na placu przed kolumnadą ustawiono w roku 1923 pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego, dzieło Bertela Thorvaldsena, który przetrwał do wysadzenia go przez Niemców po upadku powstania warszawskiego.

W latach 1924 - 1926 rozebrano stojący pośrodku placu Saskiego sobór pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego, zbudowany w latach 1894-1912.

W okresie od 30 marca do 18 maja 1970 przesunięto i ustawiono na Osi Saskiej stojący dotychczas na uboczu Pałac Lubomirskich. W roku 1985 przed Pałacem Lubomirskich wzniesiono pomnik Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej. Pomnik został rozebrany w roku 1991. W listopadzie 2010 wzniesiono w tym miejscu pomnik Tadeusza Kościuszki, stanowiący kopię pomnika zbudowanego w roku 1910 w Waszyngtonie.

AVERBIS - Przewodnik po Warszawie